Prowadzenie firmy nie wyklucza prawa do zasiłku macierzyńskiego, ale nie działa ono automatycznie jak w przypadku umowy o pracę. Aby otrzymać świadczenie, trzeba być objętym dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym w ZUS i spełnić określone warunki. Wysokość zasiłku zależy od opłacanych składek, a procedura jego uzyskania wymaga zgłoszenia oraz odpowiednich dokumentów. W tym poradniku wyjaśniamy, kto może otrzymać świadczenie, ile wynosi i jakie formalności trzeba załatwić w ZUS.
Czym jest zasiłek macierzyński i komu przysługuje?
Co to jest zasiłek macierzyński? To świadczenie pieniężne wypłacane przez ZUS w okresie urlopu macierzyńskiego, rodzicielskiego lub ojcowskiego, mające na celu zabezpieczenie dochodu rodzica w czasie opieki nad dzieckiem. Komu przysługuje zasiłek macierzyński? Otrzymują go osoby objęte ubezpieczeniem chorobowym – czyli zarówno pracownicy etatowi, jak i osoby prowadzące własną firmę, jeśli oczywiście zgłosiły się do tego ubezpieczenia i regularnie opłacają składki.
W przypadku pracowników etatowych prawo do świadczenia działa automatyczne i wynika z samego faktu zatrudnienia. Inaczej wygląda sytuacja w przypadku przedsiębiorców – zasiłek macierzyński w Polsce na JDG przysługuje wyłącznie tym, którzy wcześniej zadbali o dobrowolne ubezpieczenie chorobowe w ZUS. Oznacza to, że prowadząc działalność gospodarczą, musisz samodzielnie zdecydować o objęciu się ochroną i pamiętać o terminowym opłacaniu składek, aby móc korzystać z tego prawa. Dobra wiadomość? W przypadku tego świadczenia nie obowiązuje 90-dniowy tzw. okres wyczekiwania.
Urlop macierzyński należy się nie tylko wtedy, gdy przedsiębiorczyni urodzi dziecko, ale też, gdy:
– przyjmie dziecko do 7. roku życia lub 10. roku w przypadku dzieci z odroczonym obowiązkiem szkolnym;
– przyjmie dziecko do 7. roku życia na wychowanie jako rodzina zastępcza (nie dotyczy rodzin zawodowych) lub 10. roku w przypadku dzieci z odroczonym obowiązkiem szkolnym.
ZUS i Urząd Skarbowy po założeniu firmy, czyli wszystko co musi wiedzieć początkujący przedsiębiorca
Zasiłek macierzyński a jednoosobowa działalność gospodarcza
Własna firma a macierzyński – czy to w ogóle możliwe? Wiele osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą zastanawia się, czy mają prawo do świadczeń rodzicielskich.
Przede wszystkim musisz wiedzieć, że sytuacja przedsiębiorców na macierzyńskim różni się od pracowników etatowych – w przypadku JDG nie istnieje formalny urlop, ponieważ prawo pracy nie obejmuje osób samozatrudnionych. Nie oznacza to jednak, że świeżo upieczona mama czy tata pozostają bez wsparcia finansowego.
Zasiłek macierzyński JDG też działa, ale na innych zasadach: przedsiębiorca nie korzysta z urlopu, ale ma prawo do świadczenia pieniężnego wypłacanego przez ZUS, o ile wcześniej zgłosił się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i regularnie opłacał składki. Właśnie to jest podstawowy warunek otrzymywania zasiłku macierzyńskiego na samozatrudnieniu – bez składki chorobowej świadczenie nie przysługuje.
Dobra wiadomość jest taka, że zasiłek macierzyński dla samozatrudnionych przysługuje na takich samych zasadach jak dla osób zatrudnionych na etacie – można pobierać go przez cały okres odpowiadający urlopowi macierzyńskiemu i rodzicielskiemu (łącznie nawet 52 tygodnie). To daje realną szansę na łączenie prowadzenia firmy z opieką nad dzieckiem i zabezpieczeniem finansowym.
Warunki otrzymania zasiłku macierzyńskiego przy jednoosobowej działalności gospodarczej
Składki ZUS a zasiłek macierzyński – to jeden z tych tematów, które najbardziej interesują przedsiębiorców planujących dziecko. Co na ten temat należy wiedzieć? Kluczowe są przede wszystkim warunki zasiłku macierzyńskiego na JDG – nie mają tu zastosowania przepisy stosowane w przypadku pracowników etatowych.
Jak już wspomnieliśmy wyżej, prawo do świadczenia macierzyńskiego na JDG daje Ci jedynie zgłoszenie się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego w ZUS i regularne opłacanie składek. Bez tego prawo do świadczenia macierzyńskiego JDG nie powstaje, nawet jeśli działalność była prowadzona przez dłuższy czas.
Składki ZUS osoby prowadzącej działalność gospodarczą na macierzyńskim (w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego) mogą się ograniczać do składek na ubezpieczenie zdrowotne. Przedsiębiorca nie musi opłacać składek na ubezpieczenia społeczne – są one finansowane przez budżet państwa.
Od momentu przyznania zasiłku nie musisz opłacać składek społecznych – możesz opłacać jedynie składki zdrowotne.
Ile wynosi zasiłek macierzyński dla przedsiębiorcy?
To, ile wynosi zasiłek macierzyński na JDG, zależy wyłącznie od wysokości zadeklarowanej podstawy składek na ubezpieczenie chorobowe. Innymi słowy – im wyższe składki opłaca przedsiębiorca, tym większa będzie wysokość świadczeń macierzyńskich JDG. Świadczenie wynosi 100% podstawy za okres urlopu macierzyńskiego. Jednak jeśli chcesz przedłużyć urlop macierzyński o urlop rodzicielski, masz dwie opcje do wyboru
- 100% podstawy wymiaru za okres urlopu macierzyńskiego (20 tygodni przy jednym dziecku, od 31 do 37 tygodni przy porodzie mnogim), a następnie 70% podstawy za okres urlopu rodzicielskiego (41 tygodni przy jednym dziecku lub 43 tygodnie przy ciąży mnogiej);
- 81,5% podstawy wymiaru przez cały okres obu urlopów – pod warunkiem że wniosek złożysz w ciągu 21 dni od porodu.
Jak wyliczany jest zasiłek macierzyński? Podstawę stanowi średnia z 12 ostatnich miesięcy opłacania składek, pomniejszona o 13,71% (czyli potrącenia na inne ubezpieczenia społeczne).
Przykład: jeśli przedsiębiorca płaci minimalne składki w 2025 roku (podstawa 5 203,80 zł), to minimalny zasiłek macierzyński przedsiębiorcy wyniesie około 4 490 zł miesięcznie brutto. Przy podstawie 8 000 zł świadczenie wzrośnie do około 6 900 zł, a przy 10 000 zł – do ponad 8 600 zł brutto.
Znając te zasady każdy przedsiębiorca może samodzielnie kształtować wysokość zasiłku macierzyńskiego na JDG, decydując, od jakiej podstawy będzie opłacał składki chorobowe.
W 2025 roku minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynosi 5203,80 zł. Przedsiębiorcy, którzy chcą otrzymać wyższy zasiłek, powinni opłacać składki od wyższej podstawy przez co najmniej 12 miesięcy przed nabyciem prawa do zasiłku.
Jak złożyć wniosek o zasiłek macierzyński w ZUS?
Jakie dokumenty są potrzebne do zasiłku macierzyńskiego przedsiębiorcy z ZUS?
Aby w ogóle otrzymać to świadczenie, konieczne jest przede wszystkim złożenie wniosku o zasiłek macierzyński przedsiębiorcy. Jak to zrobić?
Niezbędne będzie wypełnienie wniosku ZAM oraz formularza ZUS Z-3b (oświadczenie płatnika składek, które zawiera informacje o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłku). Dołącz także akt urodzenia dziecka z obowiązkową informacją o zgodności z oryginałem. Jeśli ubiegasz się o zasiłek macierzyński za okres przed porodem – także zaświadczenie lekarskie o przewidywanej dacie porodu.
Jak wypełnić wniosek o zasiłek macierzyński do ZUS i czy jest to trudne? Nie – formularz jest intuicyjny i nie będziesz mieć problemów z jego uzupełnieniem. Należy w nim podać m.in. dane osobowe, okres, za jaki przysługuje świadczenie, oraz wskazać numer konta bankowego, na które ZUS ma przekazać pieniądze. Wszystkie dokumenty do ZUS o zasiłek macierzyński można złożyć osobiście w oddziale, przesłać pocztą albo – co jest naszym zdaniem najwygodniejszą opcją – za pomocą platformy PUE ZUS.
Termin ma znaczenie: wniosek o zasiłek macierzyński przedsiębiorcy trzeba złożyć w ciągu 6 miesięcy od dnia narodzin dziecka. Po tym czasie prawo do świadczenia przepada. Dlatego najlepiej przygotować dokumenty do ZUS o zasiłek macierzyński jeszcze przed porodem – warto wiedzieć, że nie więcej niż 6 tygodni zasiłku macierzyńskiego może przypadać przed przewidywaną datą porodu. Po porodzie przysługuje zasiłek macierzyński niewykorzystany przez porodem, aż do wyczerpania przysługującego pełnego wymiaru zasiłku.
Zastanawiasz się, jak wypełnić wniosek o zasiłek macierzyński do ZUS? Wzór nie będzie Ci potrzebny – w formularzu Z-3b znajdziesz dokładnie podpisane pola, które wystarczy wypełnić.
Najczęściej zadawane pytania o zasiłek macierzyński na JDG
Tak, osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą ma prawo do zasiłku macierzyńskiego, ale musi spełnić określone warunki. Przedsiębiorczyni nie korzysta z formalnego urlopu macierzyńskiego jak pracowniczki etatowe, ale może otrzymywać świadczenie z ZUS, o ile jest objęta dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym.
Kluczowym warunkiem jest zgłoszenie się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i terminowe opłacanie składek. Nie obowiązuje w tym przypadku tzw. okres wyczekiwania, który w przypadku innych świadczeń wynosi 90 dni.
Tak, składka chorobowa jest absolutnie konieczna. Bez niej ZUS nie wypłaci zasiłku macierzyńskiego. W 2025 roku wynosi ona 2,45% podstawy wymiaru, przy czym minimalna podstawa zależy od rodzaju ZUS, jaki opłaca przedsiębiorca (tzw. duży ZUS, mały ZUS czy składki preferencyjne).
Do wniosku o zasiłek macierzyński przedsiębiorca musi dołączyć przede wszystkim skrócony odpis aktu urodzenia dziecka oraz formularz ZUS Z-3b. Jeśli ubiegasz się o zasiłek macierzyński za okres przed porodem, niezbędne będzie zaświadczenie lekarskie o przewidywanej dacie porodu.